August 27, 2025 | 12:00am
Narito ang mga payo para mapahaba ang buhay:
1. Maging aktibo ang isip – Gamitin ang utak o kung hindi, ay manghihina ito. Samakatuwid, huwag agad na magretiro sa trabaho. Isaalang-alang ang pagbalik sa eskuwela kahit na could edad na. Patuloy na gawin ang gusto mong gawin. Sa isang pag-aaral sa Rush College Medical Heart sa Chicago, ang mga taong patuloy na aktibo sa pagbabasa, pag-aaral at paglutas ng mga puzzle ay halos 50 % ang bawas sa sakit ng Alzheimers.
2. Magpapayat – Bukod sa pagiging sobra sa timbang ay malinaw na isang kadahilanan ng panganib sa pagtaba ay ang sakit sa puso, diabetes at arthritis. Ang isang pag-aaral noong 2006 ng Nationwide Institute of Well being ay nagpakita na ang pagtaas ng timbang ay konektado sa mas maikling buhay. Kaya maging masaya kung ikaw ay payat.
3. Maging maingat – Ang maingat na tao ay mahaba ang buhay, ayon sa report ng Terman life-Cycle Research. Ang maingat ay isang kasanayan ng pagiging organisado at disiplinado sa iyong mga ginagawa. Ang maingat na tao ay maaaring mas alam ang kanilang pangangailangang pangkalusugan. Pinipili niya ang mas masustansiyang pagkain. Ipinapakita rin sa isang pag-aaral na ang mga batang hindi maingat ay namamatay ng maaga. Ang isang leksyon ay turuan ang ating mga anak na alalahanin ang kanilang kalusugan.
4. Isiping bata pa – Kapag inisip mo na ikaw ay matanda na, mararamdaman mo na ikaw nga ay matanda na. Ngunit kung iisipin na ika’y bata pa ay ang iyong katawan ay susunod. Panatilihin na ikaw ay bukas sa mga bagong hamon at oportunidad kahit na ano pa ang edad. Maging maalam sa mga balita. Pag-aralan ang mga bagong know-how sa halip na ito ay iwasan. Makisalamuha sa mga mas bata sa iyo para mahawahan ng kanilang lakas. Kumain ng sapat at tumulong sa komunidad.
* * *
Mga nangungunang sakit ng Pinoys
1. Altapresyon – Kapag ang inyong blood strain ay palaging lampas sa 140 over 90, ang ibig sabihin ay could hypertension na kayo. Isa sa apat na Pilipino ay could hypertension. Ang regular na blood strain ay mababa sa 140 over 90.
Heto ang mga ideas para bumaba ang blood strain: (1) Magbawas ng timbang; (2) Magbawas sa pagkain ng maaalat. Umiwas o magbawas sa paggamit ng asin, toyo, patis at bagoong; at (3) Magazine-ehersisyo ng tatlo hanggang limang beses bawat linggo. Kapag palaging mataas sa 140/90 ang iyong blood strain, kailangan mo nang uminom ng gamot.
2. Diabetes – Kung could nararamdamang pamamanhid, laging nauuhaw, madalas umihi, o namamayat, magpa-check sa diabetes. Kapag ang blood sugar ay higit sa 126 mg/dl pagkatapos ng 10 oras na hindi pagkain (fasting blood sugar), nangangahulugang could diabetes na kayo. Umiwas sa dalawang bagay: Matataba at matatamis na pagkain. Magazine-ehersisyo rin ng common at huwag magpataba.
Depende sa taas ng iyong blood sugar, could mga mura at mabisang gamot sa diabetes, tulad ng Metformin at Gliclazide. Kung hindi mako-kontrol ang iyong blood sugar, ay mapapabilis ang pagdating ng komplikasyon nito.
3. Mataas na ldl cholesterol – Mataas ang ldl cholesterol kapag lampas ito sa 200 mg/dl. Magdiyeta na. Posibleng kailangan uminom ng gamot kapag lampas sa 240 ang ldl cholesterol. Subukang magdiyeta ng dalawang buwan. Iwas taba, karne, truffles at icing muna. Pagkaraan ng dalawang buwan, ipa-test uli ang ldl cholesterol at kapag lampas ulit sa 240 mg/dl, doon magsisimula ng gamot na Statins.
4. Sakit sa kidneys – Kung mayroong diabetes o hypertension, kailangang bantayan ang kidneys. Ang diabetes at excessive blood ay nakasisira sa kidneys. Kadalasan ay walang nararamdaman ang mga taong could sakit sa kidneys. Kapag could kidney failure na, humihina na ang daloy ng ihi.
Heto ang ideas: (1) Bawasan ang alat ng pagkain; (2) Limitahan ang protina sa pagkain. Damihan ang isda, gulay at prutas; (3) Iwasan ang pag-inom ng ache relievers o gamot sa kirot; (4) Uminom ng walo hanggang 10 basong tubig araw-araw.
5. Most cancers – Kapag ang isang tao ay wala pang kanser, ang pinakamagandang kainin ay ang tatlong Okay: kamatis, karots at kalabasa. Puwede rin ang mga pagkaing ito para makaiwas sa kanser: inexperienced tea, curry powder, bawang, sibuyas, sibuyas dahon (leeks), repolyo, cauliflower, tofu o tokwa, at talong. Damihan ang pagkain ng anti-cancer meals. Bawasan ang pagkain ng hindi masustansyang pagkain tulad ng baboy, baka, hotdog, bacon, ham at longganisa.
